Mô hình tự xét nghiệm và tư vấn xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng thông qua Webside được triển khai tại tỉnh Bắc Giang từ đầu tháng 4/2022, đến nay sau 2 năm triển khai mô hình đã góp phần không nhỏ giúp cho các đối tượng có nguy cơ nhiễm nhiễm HIV tiếp cận sớm với các dịch vụ phòng ngừa HIV để phát hiện sớm, phòng ngừa kịp thời và điều trị sớm cho người nhiễm HIV.

Theo số liệu thống kê của Trung tâm Kiếm soát bệnh tật tỉnh Bắc Giang, sau gần 2 năm triển khai mô hình, toàn tỉnh đã thực hiện được 521 đơn hàng, trong đó có 421 đơn hàng thành công. Các đơn hàng được giao đến khách hàng thông qua bưu điện hoặc khách hàng tự đến nhận test. Sau khi nhận test, khách hàng tự làm xét nghiệm HIV bằng dịch miệng theo hướng dẫn và gửi kết quả xét nghiệm về hệ thống. Nếu kết quả có phản ứng, khách hàng sẽ được tư vấn làm xét nghiệm khẳng định. Nếu kết quả khẳng định dương tính, khách hàng sẽ được tư vấn, kết nối chuyển điều trị ARV. Khách hàng có kết quả âm tính, tiếp tục được tư vấn dự phòng HIV, điều trị PrEP. Đến nay đã có 10 khách hàng test phản ứng dương tính với HIV, trong đó có 3 khách hàng được xét nghiệm khẳng định có kết quả dương tính với HIV và đang được điều trị thuốc kháng vi rút HIV tại Phòng điều trị ngoại trú HIV của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, các khách hàng còn lại do không rõ danh tính, không liên lạc được qua số điện thoại nên chưa được xét nghiệm khẳng định hoặc họ đã được xét nghiệm khẳng định tại các cơ sở y tế khác nên không rõ thông tin. Đây cũng là một khó khăn rất lớn trong việc nắm rõ đối tượng khách hàng, quản lý, theo dõi kết quả tự xét nghiệm của đối tượng  đối với đội ngũ cán bộ phụ trách công tác triển khai thực hiện mô hình và cần được tháo gỡ trong thời gian tới để mô hình hoạt động hiệu quả hơn nữa. 

Tính đến cuối tháng 4/2024, toàn tỉnh ghi nhận 3713 người nhiễm HIV/AIDS trong đó có 1563 người còn sống đang được quản lý tại địa phương. Chỉ tính từ đầu năm 2024 đến nay toàn tỉnh phát hiện mới 22 ca nhiễm, trong đó chỉ trong tháng 4 đã có 05 ca nhiễm mới được phát hiện. Mặc dù tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống HIV, nhưng số người mắc mới trong cộng đồng vẫn cao. Chính vì vậy việc tiếp cận sớm với các đối tượng có nguy cơ cao để phát hiện, phòng ngừa lây nhiễm HIV và điều trị sớm cho người nhiễm HIV thông qua mô hình tự xét nghiệm HIV tại nhà là rất cần thiết và hiệu quả.

Tự xét nghiệm HIV tại nhà là cách tiếp cận xét nghiệm mới mà những người có nguy cơ cao có thể tự làm xét nghiệm HIV tại nhà theo hướng dẫn trên Webside hoặc thực hiện xét nghiệm với sự hỗ trợ của đồng đẳng viên, tiếp cận viên để biết về tình trạng HIV của mình. Kit tự xét nghiệm HIV sử dụng dịch miệng (như OraQuick) đã được Tổ chức Y tế thế giới tiền thẩm định với độ nhạy là 99,1% và độ đặc hiệu là 100%. Kit tự xét nghiệm HIV có hướng dẫn bằng hình ảnh kèm theo vì thế rất dễ sử dụng và cho phép bạn thực hiện ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào nếu bạn muốn tự xét nghiệm. Mọi người chỉ cần đăng nhập vào website: https://tuxetnghiem.vn và làm theo hướng dẫn là có thể nhận test tự xét nghiệm HIV bằng dịch miệng miễn phí. Bằng những thao tác đơn giản này và có cả video clip hướng dẫn, người dân sẽ tự xét nghiệm, tự đọc và báo cáo kết quả. Nếu kết quả âm tính, người thực hiện có thể tiếp cận các dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV như điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP), bao cao su, bơm kim tiêm. Nhưng nếu kết quả “có phản ứng" mẫu bệnh phẩm sẽ được gửi để chẩn đoán khẳng định tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Bắc Giang hoặc các cơ sở xét nghiệm đủ điểu kiện khẳng định HIV sau đó sẽ được tư vấn tiếp cận ngay với dịch vụ điều trị.    

Bộ xét nghiệm nhanh (Test kit),  được cung cấp cho khách hàng qua 3 hình thức: Qua bưu điện (khách hàng trả phí vận chuyển), qua đồng đẳng viên và khách hàng tự đến lấy tại Khoa Phòng, chống HIV/AIDS – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Bắc Giang. Khách hàng được tư vấn hỗ trợ qua Facebook, Hotline; nếu có yêu cầu đồng đẳng viên sẽ hỗ trợ. 

Đây là hình thức tự xét nghiệm HIV tiện lợi, an toàn, có tính bảo mật cao và hoàn toàn miễn phí. Mô hình này rất thuận tiện và đơn giản, có thể giúp khách hàng tự nhận sinh phẩm thông qua Webside về nhà tự làm theo video clip hướng dẫn. Việc đến các cơ sở xét nghiệm có thể khiến cho người nguy cơ cao nhiễm HIV e ngại, vì sợ bị lộ danh tính, sợ bị phân biệt đối xử, nên nhiều người nguy cơ cao nhiễm HIV đã tìm đến dịch vụ này. Mô hình giúp tăng cường tiếp cận được nhiều hơn với các đối tượng có nguy cơ cao trong cộng đồng, giúp phát hiện sớm các ca dương tính mới và kết nối họ với các dịch vụ điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV và điều trị với thuốc kháng vi rút HIV. 

Trong thời gian tới, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tiếp tục phối hợp với Quỹ Toàn cầu triển khai thực hiện mô hình tại địa phương, đồng thời tăng cường tuyên truyền, quảng bá các dịch vụ của mô hình để tiếp cận được nhiều khách hàng hơn nữa, góp phần giúp cho hoạt động phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh đạt được mục tiêu lớn của chiến lược quốc gia về chấm dứt bệnh AIDS vào năm 2030. 

Đỗ Phú