PrEP – là viết tắt của từ tiếng Anh (Pre-Exposure Prophylaxis), có nghĩa là dự phòng trước phơi nhiễm HIV và điều trị PrEP là sử dụng thuốc kháng vi rút (ARV) đối với người chưa nhiễm HIV để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm HIV.

 Theo Quyết định số 5456/QĐ-BYT do Bộ Y tế ban hành ngày 20.11.2019 về việc “Hướng dẫn Điều trị và Chăm sóc HIV/AIDS” người lớn hoặc trẻ vị thành niên có các tiêu chuẩn sau thì nên được cân nhắc chỉ định PrEP khi xét nghiệm HIV âm tính và trong vòng 6 tháng qua có ít nhất một yếu tố là: Có bạn tình nhiễm HIV chưa điều trị ARV hoặc điều trị ARV nhưng tải lượng HIV từ 200 bản sao/ml trở lên hoặc chưa được xét nghiệm tải lượng HIV; có quan hệ tình dục với người thuộc nhóm nguy cơ cao nhiễm HIV (người tiêm chích ma túy, nam quan hệ tình dục đồng giới…); + Có một trong các yếu tố sau: 1. Quan hệ tình dục đường hậu môn hoặc âm đạo không sử dụng bao cao su với hơn 1 bạn tình; 2. Đã mắc hoặc đang điều trị bệnh lây truyền qua đường tình dục; 3. Đã sử dụng PEP; 4. Có quan hệ tình dục để đổi lấy tiền hoặc hiện vật; 5. Có sử dụng ma túy đá trong khi quan hệ tình dục; 6. Có nhu cầu sử dụng PrEP;  Dùng chung bơm kim tiêm hoặc dụng cụ tiêm chích.

Một số nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng PrEP rất có hiệu quả trong việc phòng ngừa lây nhiễm HIV. Các nghiên cứu cho thấy chưa có trường hợp MSM nào trên thế giới bị nhiễm HIV trong khi đang sử dụng PrEP. Việc lây nhiễm HIV chỉ thường xảy ra nếu MSM ngưng sử dụng PrEP hoặc nếu họ không sử dụng nó đều đặn theo hướng dẫn sử dụng của các bác sĩ.

Theo kết quả của nghiên cứu iPrEx, trong đó 2.499 MSM và TGW đã tham gia. Những người sử dụng PrEP hàng ngày đạt được tỉ lệ bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV lên tới 99%.

PrEP được dung nạp tốt, hiếm khi phải ngừng thuốc do tác dụng phụ được kiểm chứng trong một thử nghiệm lâm sàng iPrEx với nhóm 2.499 MSM tham gia.

Tuy nhiên theo một số nghiên cứu ghi nhận có giảm chức năng thận và giảm mật độ xương ở những người dùng PrEP vì thế sử dụng PrEP chống chỉ định với một số người. PrEP là thuốc kháng HIV, do vậy một người muốn dùng PrEP cần gặp Bác sĩ để được tư vấn, thăm khám và chỉ định, hướng dẫn cụ thể.

- PrEP chỉ là một phần trong chiến lược dự phòng tổng thể HIV, PrEP cần có thời gian để đạt được hiệu quả bảo vệ tối đa vì vậy cần sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục:

- PrEP cần uống đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.

- Phản ứng phụ khi dùng PrEP đó là buồn nôn, nôn, tiêu chảy, chóng mặt nhẹ và sẽ hết trong 1-2 tuần. Nếu kéo dài, nên gọi điện hoặc đến gặp bác sĩ ngay để được khám và tư vấn.

- PrEP không dự phòng được các nhiễm trùng lây qua đường tình dục như: Lậu, giang mai, sùi mào gà, viêm gan B, C v.v… do vậy vẫn cần sử dụng bao cao su thường xuyên đúng cách mỗi khi quan hệ tình dục.

Trên thế giới, các bằng chứng khoa học đã chứng minh hiệu quả điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV. Những người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV nếu tuân thủ uống thuốc ARV theo phác đồ lựa chọn có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm trên 90%.

PrEP không phải dùng suốt đời. Người sử dụng PrEP có thể ngừng sử dụng PrEP trong các trường hợp sau:

- Khách hàng không muốn tiếp tục sử dụng PrEP: vì các lý do cá nhân, có thể liên quan hoặc không liên quan đến thay đổi hành vi, tình trạng HIV hay tác dụng phụ của thuốc.

 - Thầy thuốc chỉ định ngừng sử dụng PrEP trong các trường hợp sau đây: Nhiễm HIV; Phản ứng có hại nghiêm trọng của thuốc; Khách hàng thay đổi hành vi và không còn nguy cơ lây nhiễm HIV, ví dụ: luôn luôn sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần quan hệ tình dục;  Chỉ có một bạn tình có HIV âm tính và không có nguy cơ cao; Dùng liệu pháp thay thế chất dạng thuốc phiện bằng methadone, không sử dụng chung bơm kim tiêm; Vợ/chồng hoặc bạn tình nhiễm HIV đã điều trị ARV trên 6 tháng và có tải lượng virut dưới 200 bản sao/ml hoặc không có quan hệ tình dục nữa, vì vậy không có nguy cơ.

Mặc dù hiệu quả dự phòng lây nhiễm HIV qua đường tình dục được các nhà khoa học báo cáo đạt từ 96-99%, như vậy cũng không có nghĩa là tất cả mọi người khi sử dụng PrEP sẽ tránh được lây nhiễm HIV. Chưa kể có thể có những người không tuân thủ đúng hướng dẫn của thầy thuốc trong quá trình sử dụng nên nhiễm HIV trong khi sử dụng PrEP là có thể xảy ra.

Tác giả: Nguyễn Hòa